De SMI barometer is een onderzoek van de Arteveldehogeschool dat de het sociale media gebruik van Belgische jongvolwassenen meet. Het onderzoek toont aan dat 80% van de Belgische jongeren dagelijks op Instagram zit. En bijna 80 % van de volwassenen tussen de 25 en 39 jaar zit dagelijks op facebook. Zowel jongeren als volwassenen gebruiken dagelijks WhatsApp. TikTok is voorlopig vooral populair bij de leeftijdsgroep 16 tot 25 jaar, maar ook in de categorie 25 tot 39 jaar stijgt het percentage dagelijkse gebruikers. We spenderen dus dagelijks heel wat van onze tijd aan sociale media. Het aantal uren per dag dat we online spenderen is de afgelopen jaren wel gestabiliseerd. De explosieve groei in populariteit en gebruik die begin deze eeuw kenmerkend was voor het sociale medialandschap is nu minder sterk aanwezig.
Sociale media zijn alle apps of websites waar je met anderen in verbinding kan staan. Denk aan websites zoals Facebook, Instagram, TikTok of X. Het is een manier om je leven te delen met anderen, verbinding te zoeken, contact te onderhouden of creativiteit te uiten. Je moet de deur niet meer uit om een netwerk op te bouwen. Dit kan gewoon vanuit je living of slaapkamer. De mogelijkheden zijn eindeloos. Zoals je misschien wel kan inbeelden heeft dit veel positieve maar ook negatieve gevolgen. Is de verbinding en contact dat we maken via sociale media deze even goed of beter dan de traditionele manier van contact maken?
De afgelopen jaren is er uitvoerig onderzoek gedaan naar dit thema.
De illusie van verbinding
We denken wel eens dat sociale media ervoor zorgen dat connecties voor iedereen beter en makkelijker worden. En dat we ons minder eenzaam gaan voelen aangezien het toegankelijker en laagdrempeliger dan ooit is om te contacten te leggen.
Uit onderzoek blijkt er echter een klein positief verband tussen sociale media en eenzaamheid. Hoe meer men sociale media gebruikt, hoe groter de gevoelens van eenzaamheid. Hoe meer individuen online tijd besteden, hoe minder tijd er is voor offline relaties. De online relaties geven minder verbinding wat de eenzaamheid kan vergroten. Deze bevindingen willen niet zeggen dat sociale media eenzaamheid veroorzaakt.
Als je een laag zelfbeeld of veel negatieve gedachten hebt of slecht in je vel zit, ben je eerder geneigd om jezelf met anderen te vergelijken via sociale media.
Onderzoek toont immers aan dat individuen die zich al eenzaam voelen meer geneigd zijn om sociale media te gebruiken in een poging hun negatieve gevoelens te verminderen. Zhang en collega’s benoemen ook het belang van de manier waarop we sociale media. Passief gebruik zoals scrollen en zelf niet posten wordt meer geassocieerd met gevoelens van eenzaamheid. Wellicht komt dit omdat we ons dan al dan niet bewust gaan vergelijken met de personen die we zien. Deze sociale vergelijking kan ons een slecht gevoel geven.
De zonnige keerzijde van het verhaal
Toch kan sociale media gebruiken voor velen ook een positief effect hebben. Contacten leggen - ook al zijn ze soms oppervlakkiger - wordt eenvoudiger, de drempels worden lager. Voor veel mensen die bijvoorbeeld minder mobiel zijn, is het een stuk makkelijker geworden om contacten met familie of vrienden te onderhouden. Ideeën kunnen makkelijker en sneller gedeeld worden. Het vinden van gelijkgestemden en mensen met dezelfde ervaringen verloopt makkelijker. Heb je een verlieservaring meegemaakt, dan kan je bijvoorbeeld steun vinden in een onlinegemeenschap van mensen die hetzelfde hebben ervaren. Het biedt een mogelijkheid om bestaande relaties te versterken. Contact onderhouden met familie of vrienden die ver weg wonen is eenvoudig door het gebruik van sociale media. Tot slot kan het ook een creatieve uitlaatklep zijn. Je kan je fotografie, poëzie of andere kunstvormen delen. Al deze dingen hebben een positieve impact op ons welzijn en versterken ons gevoel van verbondenheid. Het is wel belangrijk om te onthouden dat het een aanvulling op offline contacten moet zijn en geen vervanging van offline contacten.
Is het nu echt zo slecht?
Zorgen maken over technologie is iets van alle tijden. Als er een nieuwe technologie in het spel komt, worden we altijd overspoeld met onderzoeken en artikels over alle negatieve gevolgen ervan. De uitdaging blijft altijd hetzelfde: ’hoe ga je er mee om en hoe integreer je het in je leven zodat het je dient in plaats van schaadt?’
Voor sommige mensen kan sociale media helpen tegen eenzaamheid en de verbinding versterken. Voor anderen heeft het juist een negatief effect. Een goede balans vinden en bewust omgaan met sociale media is dus de key.
