Vrijzinnig Limburg en Motief vzw nodigden tal van organisaties uit om samen te werken en onze achterban rond dit thema te mobiliseren. Op die manier creëren we een breed gedragen platform van mensen die willen nadenken én aan de slag willen gaan om de verrechtsing in de eigen organisatie én in de samenleving tegen te gaan. Op 17/12 staken we van wal in de C-Mine in Genk met het event 'Tijd tot 2024. Gesprekken en workshops over polarisering en extreemrechts. Tools voor het middenveld en bewogen burgers'. Tijdens die zaterdag vingen we aan met 3 keynotes en een panelgesprek met Jihad Van Puymbroeck, communicatiestrateeg; Meron Knikman, voorzitter van de Vrouwenraad; en Bleri Lleshi, auteur en docent.
Na het panelgesprek vonden er verschillende workshops plaats. Thema's tijdens de workshops waren: onze blik op diversiteit, moeilijke gesprekken faciliteren, mobiliseren en actie ondernemen, … Kortom, via de workshops gaven we deelnemers tools in handen om in hun omgeving, op de werkvloer, in hun vereniging extreemrechtse logica te bekampen. Deze dag geldt als vertrekpunt voor meer initiatieven (vormingreeks, online campagne, …) in aanloop naar de verkiezingen van 2024.
Inleiding Plenair gedeelte: Sara Dubois, directeur/coach huizenvandeMens Limburg
Openstaan voor dialoog, vrij kunnen, mogen en durven spreken… dat is wat wij onze kinderen leren in de lessen zedenleer. Dat is wat wij als vrijzinnig humanisten ook willen uitdragen in de samenleving.
In de media en zeker op social media worden we dagelijks geconfronteerd met afwijkende meningen, helemaal OK dat die er zijn. Maar wat met hate speech?
Het is soms moeilijk om dáárin een open houding aan te nemen, te luisteren, te onderzoeken wat de ander beweegt. Vooral als die mening regelrecht indruist tegen hetgeen waar wij voor staan. Hoe ver gaan we daarin? En waar ligt de grens?
Extreemrechts speelt al jarenlang een underdogpositie uit. Zij waren dé stem van al die kiezers die niet gehoord werden. Zij zouden het anders gaan doen. Alleen, we zien die partijen alsmaar groeien, en de kaart van “niemand luistert naar ons” kunnen ze niet langer blijven trekken.
Als vrijzinnig humanisten willen wij (nee, moeten wij) opkomen voor de meest kwetsbaren in onze samenleving, bewustwording creëren en mensen verbinden. Dat is ook waar we met onze projecten rond polarisatie op inzetten: bruggen bouwen in plaats van afstand te vergroten. En dat start met luisteren naar elkaar.
Want het zal nodig zijn in aanloop naar de verkiezingen van ‘24. Onze basisrechten lijken misschien ‘verworven’, ze zijn dat allesbehalve. Samen met progressieve bewegingen hebben vrijzinnig humanistische organisaties altijd geijverd voor zelfbeschikking. Waardoor we vandaag een abortus- en euthanasiewetgeving in België hebben. Waar wij denken in de richting van uitbreiden en verfijnen van die wetgeving, gaan vandaag helaas meer en meer conservatieve stemmen op voor het inperken daarvan.
Dáár moeten we onze stem voor gebruiken, vanuit het besef dat ons kiesgedrag niet alleen invloed heeft op onszelf en onze rechten maar ook op de anderen en de wereld.
Onder impuls van de Genkse Humanisten en in samenwerking met tal van partners, konden we daar dit jaar extra inzetten op het uitdragen van onze waarden en het verbinden van mensen. Dat willen we vandaag ook doen, met ons event Tijd tot 2024.
Want wat gáát er gebeuren met de verkiezingen in 2024? Kunnen wíj daar een rol spelen in het sensibiliseren?
Hoe kunnen we positief en verbindend blijven communiceren over wie we zijn en waar we voor staan? Hoe luisteren we naar andere meningen zonder het per se eens te moeten zijn?
Ik heb ondertussen gesproken over wij en zij. En dat is misschien net wat we niet moeten doen.
Want dat is de vraag: hoe komen we tot een 'nieuw wij'?
Hoe creëren we een samenleving waar mensenrechten de morele basis vormen, een samenleving waarin mensen empowered en beschermd worden tegen hen die niet tot een 'nieuw wij' wíllen komen? Hoe organiseren we ons om rechten en vrijheden, onze verankerde solidariteit en hetgeen we bereikt hebben, te beschermen? Want dat is wat op het spel staat in 2024.
Vandaag gaan we samen op zoek naar handvaten om te verbinden, en de rol die elk van ons daarin kan spelen.
Onze oprechte dank gaat uit naar de Genkse Humanisten, want dankzij hen kunnen we dit event organiseren, meer nog, dankzij hen kunnen de edubox Wij-zij aanbieden o.m. aan alle leerkrachten NCZ in Vlaanderen en Brussel. De komende maanden zetten we verder in op de verspreiding. Deze edubox is een initiatief van het Hannah Arendt Instituut en de VRT dienst educatie en partnerorganisaties. Hiermee kunnen jongeren leren discussiëren, oefenen op het verwoorden van meningsverschillen en leren omgaan met wij-zij-denken.
De box kan worden uitgeleend in elk huisvandeMens en Megazijn in Vlaanderen en Brussel. Wie dat wenst kan straks ook zo’n box meenemen aan onze infostand.
Tot slot gaat mijn dank uit naar de mensen van het projectteam die met veel zorg deze dag in elkaar gestoken hebben.
Tijdens deze namiddag passen we de afspraken van een brave space toe. Je vindt dit terug op het papiertje dat je kreeg, bedankt om deze afspraken na te leven. Zo maken we van dit event een veilige ruimte voor iedereen. Op dat papiertje vind je ook een QR code. Via die QR code kan je een vraag stellen aan ons panel. Als je liever met pen en papier werkt, mag je je vraag ook op een papiertje schrijven en aan onze medewerkers afgeven.
Ik wens jullie een aangename, verbindende namiddag toe.
Plenair gedeelte - Verslag – Mieke Dury en Lies Vanmuysen
Meron Knikman – Voorzitter Vrouwenraad
Op zondag 26 mei ’24 zijn er weer verkiezingen, we hebben nog 500 dagen om onze vrijheid te vrijwaren. Wees ervan overtuigd: “your silence will not save you”: spreek je uit voor je rechten”. Ook voor vrouwenrechten want aanvallen aan vrouwen die hun nek uitsteken, bijv. sexistische uitlatingen tav vrouwelijke politici, rechters en kritische journalisten zijn helaas orde van de dag, niet enkel geuit door mannen, maar ook door vrouwen.
Dit sluit naadloos aan bij het antifeministisch discours van extreemrechts: volgens hen moet een vrouw zo veel mogelijk kinderen baren en zich handhaven aan de onderdanige en traditionele rol voor vrouwen. Een beeld dat lijnrecht ingaat tegenover dit van de ‘bevrijde’ feminist. Er zal geen twijfel over bestaan dat dit een impact heeft op de vrijheid van vrouwen en iedereen die niet binnen traditionele rollenpatronen past. Hen wordt zoveel mogelijk verhinderd plaats in te nemen in publieke ruimte. Het terugschroeven van mensenrechten gebeurt op deze manier: sluimerend. Het grote gevaar zit steeds in het normaliseren van dergelijke opvattingen. Ze worden mainstream gemaakt. Dit zien we ook in het debat over abortuswetten, de behandeling van vluchtelingen en zo verder. Het patroon van ontmenselijking, verergert zich bij elke crisis en extreemrechtse verenigingen zijn extreem goed georganiseerd op alle vlakken.
Stil zijn en dingen zijn beloop laten, is geen optie. Niemand wordt van zijn verantwoordelijkheid ontslaan. We hebben nog 500 dagen voor de verkiezingen. Wat gaan we doen in die tijd?
De ene polarisering is de andere niet - Jihad Van Puymbroeck, covoorzitter van Hand in hand tegen racisme
In de hele perceptie rond polarisering lijken beide uitersten als gelijkwaardig beschouwd te worden. Denk maar aan het hoofddoekendebat of de controverse rond zwarte piet. Voorstanders van een status quo framen de tegenstanders als extreem en gevaarlijk en presenteren zichzelf als weldenkend en gematigd. Maar deze opvatting lijdt aan een belangrijk deficit: we vergeten wie de macht in handen heeft, namelijk zij die de status quo bepalen. In dit opzicht is ook de visie op polarisatie van Brandsma achterhaald.
Het framen van de discussie is in deze een belangrijk gegeven dat al eens vergeten wordt: we kiezen zelf de omkadering van de foto, wat er wel of niet in beeld komt. De documentaire Woord x Macht x Strijd van Jan Blommaert hierover mag als een masterclass over taal en ongelijkheid beschouwd worden. Niet alleen het beeld toont de structuur van de samenleving, taal wordt in deze context beschouwd als de architectuur van de samenleving. We gebruiken woorden die een ander beeld geven aan de werkelijkheid, denk bijvoorbeeld aan de term ‘loonlast’. Voor wie is het loon een last? Heel veel van de maatschappelijke strijd draait rond de dominantie van woorden: ik wil jou mijn woorden doen spreken, dan heb ik jou in mijn macht. Dat besef is de inzet van sociale strijd.
Hierin speelt de media een belangrijke rol, de woorden die hier gebruikt worden, worden beschouwd als mainstream en zorgen meteen voor een bepaalde framing. Woorden bepalen ons beeld. Naargelang de context worden andere woorden gebruikt. Wanneer spreekt men bijvoorbeeld over een schietpartij en wanneer over een terreuraanslag? Wanneer wordt iets bestempeld als een haatmisdrijf en wanneer als een aanslag? Wanneer wordt een woord tussen aanhalingstekens.
Het lijkt soms onschuldig, maar wanneer men een racistische uitspraak afdoet als een kwetsende uitspraak, wordt het moeilijk racisme te benoemen. Wanneer een journalist het heeft over wijken die worden overgenomen door nieuwkomers, lijkt het een vaststaand feit dat dit gebeurt. Als men aanhaalt dat ‘drie op de vier Vlamingen willen dat migranten onze cultuur overnemen en onze taal leren’, is ‘onze cultuur’, de cultuur van witte Vlamingen van autochtone origine.
Het is niet altijd makkelijk de juiste woorden te vinden. Hoe benoem je bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond? Zijn het mensen van andere origine, van etnisch-culturele minderheden, allochtonen,…. Spreken we over zwarte mensen of mensen van kleur,…? Heb je zelf moeite de juiste woorden te kiezen? Vraag het gewoon aan de betrokken personen.
Woke was een debat gevoerd door witte mannen. Ook binnen dit debat werd duidelijk: het grotere plaatje gaat over structurele ongelijkheid in de samenleving, gericht tegen mensen van kleur. Immers, “We don’t see things as they are, we see things as we are.” Hou tijdens een gesprek steeds in het achterhoofd met welke bril je zelf kijkt en met welke bril je gesprekspartner kijkt.
In het debat rond extreemrechts lijkt het bon ton te stellen dat we naar extreemrechtsstemmers moeten luisteren, dat we hen moeten proberen te begrijpen. We vergeten hierbij de groep die slachtoffer zijn van de standpunten van extreemrechts. We moeten de stemmers niet begrijpen, we moeten kiezen voor die laatste groep en die mensen beschermen.
Dit is de rol van het middenveld: we moeten een alternatief zijn voor een beleid dat verdeling in stand houdt. We moeten de handen in elkaar slaan en samen de strijd voeren.
En we moeten de inzichten van Warda El Kaddouri in gedachten houden: plaats maken voor andere perspectieven en kennissystemen doet pijn, want het zorgt ervoor dat je ruimte moet delen.
Bleri Lleshi - filosoof, auteur, docent, jongerenwerker en DJ
Wat te doen met de verkiezingen van 2024 in het vooruitzicht? Achteruit kijken, naar het verleden, naar de vorige verkiezingen. Toen wou Kathleen Cools in een debat met Europese lijsttrekkers in Europees Parlement vijf verschillende thema’s behandelen. De video als intro voor het debat handelde enkel over migratie. De video werd gemaakt door VRT. In het debat zelf bleek er vooral tijd voor het thema migratie, sociale zaken en Brexit kwamen nauwelijks aan bod. Dit is hoe je extreemrechts normaliseert in de media.
Tekenend voor de politieke situatie waarin we vandaag verkeren zijn volgende:
- Er is enorm veel cynisme en apathie over politiek in het algemeen, vooral bij jongeren. Jongens worden geronseld via sociale media en online gaming.
- Grote investeringen door NVA en Vlaams Belang in (online) communicatie
- Er is een walging voor traditionele partijen: zij komen hun beloftes niet na. Mensen hebben er genoeg van.
- Het beleid en het politieke discours hebben de standpunten van extreemrechts ingesloten en overgenomen. Cf. effect van 70 puntenplan: een meerderheid van deze standpunten zijn intussen al gerealiseerd (vooral door NVA)
- Extreemrechtse partijen verschuiven hun aandacht van identitaire naar sociale thema’s.
- Standpunten worden verdedigd door mensen tegen elkaar op te zetten.
Mei ’22: De Universiteit van Groningen start met ‘the curious case of Belgium’ een onderzoek: hoe komt het dat extreemrechts in Vlaanderen zo hoog scoort en niet in Wallonië? Oorzaak: in Vlaanderen is extreemrechts gelegitimeerd en genormaliseerd. In Wallonië wordt het cordon sanitaire nog gerespecteerd. De rol van mainstream elite (media, politieke partijen en academische wereld) hebben extreemrechts in Vlaanderen groot gemaakt en zelfs in het leven geroepen. De impact van extreemrechts op het discours en beleid is dan ook ongelooflijk toegenomen de afgelopen dertig jaar.
Wees actief, durf de party pooper te zijn en je omgeving aan te spreken, ter ere van alle vrouwen die ons voorgingen in de strijd!
Dit is de rol van het middenveld: we moeten een alternatief zijn voor een beleid dat verdeling in stand houdt. We moeten de handen in elkaar slaan en samen de strijd voeren.
Wat wij moeten doen? Ervoor zorgen dat we aan bod komen in het gesprek.
Het panelgesprek met moderator Reine Nkiambote in enkele kernpunten
Is er iets als toxische polarisatie versus positieve polarisatie?
- Verwijzen naar polarisatie-frame: als mensen in een machtspositie zitten.
- Spreken vanuit een ‘wij’ ipv ‘wij-zij’: stilstaan bij de impact van racisme
- Mensen die in de Afspraak en Ter Zake komen: vooral witte mannen. Als je daar wordt gezet vanuit een minderheidsgroep (bijv. vrouwen met een hoofddoek), in een onveilige omgeving, dan is dat problematisch.
- Geen probleem met polariseren: in de samenleving mag het schuren, om verandering te realiseren moeten we van mening verschillen. Maar hoe doen we dat? Door de ander te onderdrukken en tot zondebok te maken, dan moeten we polariseren bestrijden.
Wat is extreemrechts?
- Geen consensus onder politicologen. Cas Mudde: de gewone mens die zich gaat afzetten tegen corrupte elite. Over het eigene (het eigen volk) en de ander (als een probleem).
- Je kunt eindeloos discussiëren over de definitie. Maar het gaat over wat er gezegd en gedacht wordt. Bijv. ‘vol is vol’: het is normaal geworden om deze uitspraak in de mond te nemen. Bijv. Dehmir over vluchtelingen: debat wordt gevoerd over die uitspraak en niet over het slechte beleid van de staatssecretaris
Geen gatekeepers meer, die zeggen ‘dit kan niet, zulke uitspraken’?
- VRT: commentaar van links en van rechts, dus we zijn goed bezig. Extreemrechts wordt gezien als ‘nieuw rechts’ (Ico Maly). Media wil scoren (klick rate) en ander partijen zien dat extreemrechts meer electoraal succes heeft;
- Er zijn allerlei manieren om daar iets aan te doen:
- Cas Mudde: je moet het verbieden
- Deep platforming: mensen actief in extreemrechtse bewegingen eruit gooien (cf. Alt Right in Amerika)
- Name and shame: noem bij naam
- Mensen zelf kunnen een rol spelen en samenkomen tegen extreemrechts. Cf. Italië en Emilia Romana. Bolsonaro.
- Op Europees niveau: DM25
- Wereldniveau: wereld sociaal forum
- Vakbonden: internationaal vakverbond met 200 miljoen leden, kunnen een grote rol spelen op internationaal niveau
- In bepaalde posities heb je meer verantwoordelijkheid. Je opstellen als neutraal is problematisch, want je kiest daardoor geen kant en laat het passeren en gebeuren. Cf. Nederland in WOII. Problematisch dat de media geen kant kiest.
Het beweegbare midden. Is er een connectie tussen de opkomst van extreemrechts en de huidige sociaaleconomische crisis? Worden mensen tegen elkaar uitgespeeld?
- Postelectoraal onderzoek: NVA blijft de grootste partij bij de arbeidersklasse. Heel kleine stijging bij Vlaams Belang. De sociaaleconomische situatie zal die cijfers niet verharden, cf. Frankrijk. Maar dat is niet het verhaal dat de media doen uitschijnen.
- Eurobarometer als enige te vertrouwen: thema migratie is niet belangrijk voor jezelf, wel koopkracht, werkloosheid, armoede en onderwijs. Extreemrechts wordt gehypet. Is tijd die we niet gebruiken om te praten over kwesties over als armoede, dakloosheid,…
Wat kunnen vakbonden nog doen behalve betogen?
- Aansluiten bij het platform van 21 maart: racisme als belangrijk topic. Intersectioneel mee aanpakken.
- Samen strijd voeren en ons niet tegen elkaar laten uitspelen.
- Vakbonden als enige tegenmacht voor de gewone mens.
Wat kunnen we op individueel vlak doen?
- Sociale media en racistische uitspraken: mensen weten vaak niet hoe ze hierop moeten reageren. Haatsprekers hebben dat platform al, spreek hen erop aan.
- Stilstaan bij de woorden die worden gebruikt. Meer vorming in workshops en zo.
- We moeten zoveel mogelijk met elkaar in gesprek gaan. Cf. krampachtige houding bij leerkrachten tegenover dingen die niet mogen gezegd worden. Is niet de juiste houding; we moeten proberen zoveel mogelijk in gesprek te gaan. Ook met mensen die er andere standpunten op na houden. Zeker met jonge mensen.
- Mensen stappen rond het 30e uit extreemrechtse bewegingen, want dan hebben ze door dat het allemaal illusies waren.
- Het gaat over hele gewone alledaagse dingen: negeren van opmerkingen van collega’s,… Wees ervan bewust en spreek mensen daarop aan. “Als het niet schuurt, dan glimt het ook niet uiteindelijk.”
- Weerstand is ok, het is ok om weerstand te voelen, dat toont dat je er belang aan hecht. Gebruik je eigen privileges om je als bondgenoot te engageren.
- Zoek naar het gezamenlijk eigenbelang: er zal altijd iets zijn wat we delen. Ga daarnaar op zoek, lokaal, daar waar je bent. Daar zit de kracht van verandering. Is de les die men leerde in Amerika met de zaak Berney Sanders.
Foto's: Chretien Paesen
