In de huidige polarisering staan aan de ene kant groepen in onze samenleving die steevast aan het kortste eind trekken en die een platform opeisen, zij stellen de dominante taal en praktijken aan de kaak, ze benadrukken de tegenstellingen en kijken door een vergrootglas naar het onrecht dat hen wordt aangedaan. Aan het andere uiteinde van de polarisering staat een (etno-)nationalistische beweging die strijdt voor de terugkeer naar een idyllische (maar onbestaande) heimat, waar conservatieve waarden de dominante groep in de samenleving in haar macht bestendigen en waar de Ander maar beter aanpast of opkrast.
In de peilingen die in september werden uitgevoerd scoort het extreemrechtse Vlaams Belang 21,6%. Het VB houdt daarmee een gestage groei aan (in de peilingen) en ziet haar complottheorieën steeds meer toegang vinden in de politiek en de mainstream media. Niet enkel De Winter en consoorten hebben een zondebok gevonden in de woke-beweging, ook centrumrechts deelt aardig in de framing dat woke het einde van onze cultuur betekent. Zo schuimt Vlaanderens populairste politicus/burgemeester van Antwerpen/partijvoorzitter van NV-A dezer dagen studentenkringen af met een lezing genaamd ‘Hoe woke onze cultuur vernietigt’. In zijn lezing waarschuwt De Wever voor het totalitaire karakter van woke, ontkent hij structurele uitsluiting van groepen mensen en beklaagt hij de vermeende invloed van mensen die om genderneutrale WC’s vragen. Woke beroert de geesten dus, met in het afgelopen jaar een congres in Antwerpen gewijd aan het onderwerp (met de rectoren van Vlaamse universiteiten in het panel), met de posterboy van extreemrechts die een youtube-channel aan het onderwerp wijdt, een regen aan opiniestukken (lees: Barones Mia Doornaert), ... de lijst is lang, het topic is hot, de zondebok is gevonden. Bieke Purnelle sloeg - naar goede gewoonte - de nagel op de kop in haar stuk in MO*, met de ronkende titel ‘Woke is een stopwoord voor wie niet wil dat de samenleving verandert’. (1)
Beide polen in deze polarisering afschilderen als uitwassen van een identitaire beweging die in hetzelfde bedje ziek zijn is een houding die fundamentele aspecten van de polarisering ontkent. De emancipatiestrijd (met roots in de feministische, anti-racistische en ontvoogdingsstrijd) komt op voor meer rechten van hen die die rechten niet ingevuld zien, terwijl de (extreem)rechtse strijd exact het tegenovergestelde tracht te doen. Een platform opeisen om meer rechten te verkrijgen is niet van dezelfde orde als (minderheids)groepen
stigmatiseren en uitsluiten. Door beide standpunten als problematisch voor te stellen ontkennen we de weinige macht die de emancipatiestrijd heeft en de overmacht die (extreem)rechts heeft. Die onmacht ontkennen is onrechtvaardig, die overmacht ontkennen is ronduit gevaarlijk.
Het moet trouwens duidelijk zijn wat er met polarisering wordt bedoeld. Verwijst het naar politieke polarisatie of toxische polarisatie? Bij politieke polarisatie worden de maatschappelijke tegenstellingen (altijd) heel scherp tegenover elkaar uitgespeeld. Bij toxische polarisatie wordt één groep systematisch opgezet tegen een andere groep (waarbij vaak niet meer helder is welk 'conflict' of 'probleem' kern van de zaak is en waarbij de andere
groep meent monddood gemaakt te worden). Toxische polarisering gaat veeleer om verregaande stigmatisering van de Ander. Het dominante discours over polarisering aangevoerd door bovengenoemde coryfeeën, behandelt alle polarisatie als toxische polarisatie waardoor de maatschappelijke belangenstrijd wordt gedevalueerd. Thans is die belangenstrijd een normale politieke strijd binnen een democratie.
Door de focus te verschuiven van een legitieme emancipatiestrijd naar het opzetten van de één tegen de Ander, riskeren we de reëele dreiging uit het oog te verliezen. En die dreiging komt wel degelijk van diegenen die de macht in handen hebben en die macht bedreigd zien.
Want het zijn niet de transgenderrechten-activisten die onze invulling van mensenrechten
bedreigen. Het zijn niet de feministen van BOEH! of Rosa wiens terminologie, ideeën en complottheoriën door journalisten worden overgenomen en herhaald. Het zijn niet de activisten van Black Lives Matter die in het parlement homo- en islamofobe uitspraken doen. Het is, met andere woorden, niet de emancipatiestrijd die ons vrije woord of onze cultuur bedreigt, wel integendeel. Een bevrijdingsstrijd is een blauwdruk van een meer rechtvaardige samenleving. Net zoals de strijd om het algemeen stemrecht, Leuven Vlaams, de ontvoogdingstrijd, ... legitieme emancipatiestrijden waren. De critici van woke doen zich er goed aan te herinneren van welke strijd zij de vruchten plukken en met welke argumenten en middelen hun strijd tegengewerkt werd.
Willen we polarisering aanpakken? Dan doen we dat best zoals het bondgenoten in een emancipatiestrijd betaamt: door te luisteren, argumenten en gevoelens serieus te nemen, kritisch te zijn en altijd bereid te zijn om aan de zijde te staan van degenen die onrecht wordt aangedaan door een systeem dat minderheidsgroepen systematisch benadeelt.
Willen we voorbij een ‘wij-zij’ denken geraken? Dan is het tijd om te leren omgaan met spanningen en politieke tegenstellingen, tijd ook om opnieuw te leren dat binnen een democratie altijd een ideologische en belangenstrijd zal gevoerd worden en dat daarbij altijd machtsverschillen zullen aanwezig zijn. Hoe minder dat men in een samenleving in staat is om de basisrechten van minderheidsgroepen te respecteren en verzekeren, of om tot aanvaardbare en leefbare compromissen te komen, hoe meer we te maken zullen krijgen met een vlijmscherpe maatschappelijke strijd en zelfs met toxische polarisering.
We dienen dus te beseffen dat er niet één waarheid is en dat we op het spectrum tussen ideologisch denken en pragmatisch handelen voldoende moeten leunen naar de kant die samenleven mogelijk maakt, terwijl we steeds de maatschappelijke analyse maken en de systematiek van onderdrukking in het vizier houden (in plaats van verantwoordelijkheden enkel te verhalen op individuen). We dienen de dominante praktijk in onze samenleving onder de loep te nemen, durven aanpassen, durven de morele cirkel te openen voor de
Ander, want alleen zo geraken we aan een ‘nieuw wij’. De huidige verhitte toestand van de emancipatiestrijd is net een teken dat ons dominante assimilatie-denken of het ‘conformeer aan de norm’-denken failliet is.
Willen we iets aan de opkomst van extreemrechts doen? Dan is het hoog tijd om aan de slag
te gaan. Motief vzw, Huisvandemens Genk en Vrijzinnig Limburg organiseren samen met 15
partners (2) ‘Tijd tot 2024. Gesprekken en workshops over polarisering en extreemrechts.
Tools voor het middenveld en bewogen burgers’, op 17 december in C-Mine Genk, met als
sprekers Jihad Van Puymbroeck, Meron Knikman en Bleri Lleshi, en workshops door
Labo vzw en Motief vzw.
Afspraak dus op 17 december in Genk voor ‘Tijd tot 2024’ (3), want hoewel het links en progressief Vlaanderen vaak aan een smoel ontbreekt, aan samenwerking en een project dat aanslaat, kunnen we het alvast over één ding ontegensprekelijk eens zijn: geen normalisering van extreemrechts, geen extreemrechts beleid, geen samenleving waar extreemrechts de maat en toon bepaalt.
Jo Dirix, educatief medewerker Motief vzw en bestuurslid Vrijzinnig Punt Hasselt
jo.dirix@motief.org 0485199652
1. Purnelle, B. (2022, 17 april) ‘Woke is een stopwoord voor wie niet wil dat de samenleving verandert’, MO*, (geraadpleegd op 15 juni 2022)
2. De organiserende partners zijn Motief vzw, Huis van de Mens Genk, Vrijzinnig Limburg, 8 maart collectief, 8 mei coalitie, Algemene Centrale van ABVV Limburg, ACOD Limburg, ACV Limburg, Amnesty International (Hasselt), Avansa Limburg, Hand in Hand tegen racisme, Hart Boven Hard Limburg, KifKif, Limburgs Platform voor Mensen op de Vlucht, Masereelfonds, Regenbooghuis Limburg, Universiteit van Maatschappelijk Belang, Vermeylenfonds Hasselt.
3. Het event is gratis, maar inschrijven is verplicht. Info en inschrijven via www.tijdtot2024.be
